Wijze levenslessen | Bardsongs

Beschrijving

Het is niet makkelijk om erachter te komen wat goed en slecht is in het leven van een mens, zei soefi-meester Hazrat Inayat Khan (1882-1927) eens, want hoe weet je of in een ogenschijnlijke straf niet een beloning verborgen zit, en in een beloning geen straf? De dingen zijn vaak anders dan ze lijken. ‘Veel belangrijker is het om ‘Dat’ te herkennen wat achter alle tegenstellingen schuilgaat. Het Ene in alle dingen, in alle levende wezens.’

In 2010 werkte de Nederlandse regisseur Sander Francken deze Soefi-les uit in zijn wonderschone Bardsongs. Een verfilming van drie oeroude volksvertellingen uit Azië en Afrika. ‘Een film die ik heb gemaakt om te laten zien dat de oude wijsheid van de Afrikaan ook geldt voor de Indiër en andersom – maar ook net zo goed telt voor jou en voor mij of wie dan ook.’

Drie oeroude verhalen, nagespeeld door plaatselijke acteurs. ‘Het besef dat de oude wijsheid van ieder willekeurig volk van universele betekenis is, vond ik zo’n mooi uitgangspunt in een tijd waarin we elkaar vaak in de haren vliegen vanwege cultuurverschillen.’

Het eerste deel uit dit drieluik vertelt het Soefi-geïnspireerde verhaal van twee plasticverzamelaars, vader en zoon, in de straten van Rajasthan. De vader onderscheidt zich door zijn neutrale reactie op de spelingen van het lot. Hij reageert niet uitgelaten op voorspoed als die hem ten deel valt en raakt omgekeerd ook niet van slag door tegenspoed.

Sander Francken: ‘Wat me raakte in dit verhaal is de wijsheid van de hoofdpersoon. De vader laat zich niet leiden door de waan van de dag. In het begin begrijp je zijn houding niet, want we zijn maar al te makkelijk geneigd tot een snel oordeel over de omstandigheden in ons leven – ons eigen lot, totdat je gaat inzien waarom er een grote wijsheid in schuilt.

‘Uiteindelijk blijkt hij beter dan zijn dorpsgenoten in de gaten te hebben dat geluk niet altijd gelukkig en ongeluk niet altijd ongelukkig maakt. Een ogenschijnlijk voordeel kan in tweede instantie een nadeel blijken te zijn, en omgekeerd. Zoals in het geval van zijn zoon, die op een gegeven moment zijn been breekt. Het nadeel blijkt ineens een voordeel als alle jonge mannen in het dorp worden opgeroepen voor het leger en geen van hen terugkeert.’

Francken: ‘Doordat Bardsongs inmiddels in veel landen en culturen is vertoond en ik daarop weer tal van reacties binnenkreeg, ben ik te weten gekomen dat dit volksverhaal vele varianten kent. Van Polen, de Oekraïne, Portugal tot in Mexico aan toe blijken mensen het verhaal te kennen. In elk land zijn de details weer anders, maar de essentie is altijd dezelfde. Het is een van die vertellingen die ons helpt anders in het leven te staan.

‘Onlangs nam ik deel aan een conferentie met vertegenwoordigers uit Noord-Europese en Afrikaanse landen – een soort Noord-Zuid-bijeenkomst. Wat mij op die conferentie trof, was dat de mensen die iets wezenlijks te melden hadden, haast altijd uit landen kwamen waar de levenstandaard en het onderwijsniveau in onze ogen laag zijn. Maar wat zij inbrachten – en tegelijkertijd wat de aanwezige Europeanen misten – was een combinatie van gedrevenheid, passie en inspiratie.’

Vruchtbare Aarde levert u dit artikel uit VA 3-2013 voor de prijs van 1,35 op twee verschillende manieren. U kunt zo meteen direct een PDF in de originele opmaak downloaden.