Op doktersadvies
Staat u op het punt een eigen tijdschrift te beginnen, en vraagt u zich af hoe u tientallen pagina’s moet vullen – wees gerust. Van alle hobbels die een bladenmaker moet nemen, is het vinden van nieuwe onderwerpen de minste. Het lijkt vanzelf te gaan, met wat hulp van deze en gene tenminste.
Ons eerste Marten Toondernummer was in 2001 nooit gemaakt zonder de aanmoediging op een Amsterdams terras van VPRO-programmamaker Frank Wiering, maker van de prachtige Toonderdocumentaire Een eenvoudige doch voedzame maaltijd. En er was ook niets van het plan terechtgekomen als beeldend kunstenaar Wil Uitgeest die middag niet aanwezig was geweest in haar Jordaanse atelier en op enthousiaste wijze het ene na het andere Bommel-verhaal uit haar mouw had geschud.
Grappig om te bedenken dat het interview met Hans Andeweg (elders in dit nummer) plaatsvond in’t Bonte Paard, het café dat we ten tijde van de Toonder-interviews beschouwden als ons basiskamp. En dat Marjet Maks, die onlangs vanuit Spanje even in Nederland was voor een begrafenis, in hetzelfde ’t Bonte Paard aankondigde een column te willen schrijven over de dood als onderdeel van het leven. Een column die in dit nummer gevolgd wordt door een anekdote over het herhaaldelijk verschijnen van een witte vlinder na een overlijdensgeval; een anekdote die weer doet denken aan C.G. Jung die, luisterend naar het verhaal van een patiënte over de verschijning van een gouden scarabee in haar droom, afgeleid werd door het getik van een goudgekleurde tor tegen het raam van zijn praktijk.
Is er eigenlijk een spoor van bewijs dat bovenstaande voorvallen ‘bijzonder’ zijn? Nee, geen enkel. Zoals er ook geen wetenschappelijk bewijs is dat u en uw levenspartner de meest ideale levenspartners zijn. En er ook geen bewijs is dat het mythische koninkrijk Shambhala echt bestaat. Arita Baaijens gaat er desalniettemin naar op zoek. Nicolas en Helena Roerich gingen haar een kleine eeuw geleden al voor. Niet de minsten, gezien Nicolas’ Nobelprijsvoordracht en de uitnodiging aan de Roerichs om op Het Witte Huis over hun expeditie te komen vertellen.
Wie begint te graven in beider levens, krijgt spijt dat er niet meer pagina’s in een Vruchtbare Aarde passen. Nicolas en Helena waren doordrongen van het belang van schoonheid in de samenleving, de reikwijdte van de menselijke geestkracht en de onterechte onderschatting van het ‘vrouwelijke’ principe. Maar daar zal ook Hans Andeweg het op de volgende pagina’s over hebben.
En dan te bedenken dat het Nizhnesvirsky reservaat, even boven Roerichs geboorteplaats Sint Petersburg, de plek is waar Andeweg begon te twijfelen aan de toevalligheid van ‘het toeval’. En dan ligt dat Russische natuurreservaat weer aan het Ladoga Meer, waar de Roerichs een aantal jaren woonden vóór het sluiten van de Russische grens – op doktersadvies.
Een terugkerend patroon in hun leven: het opduiken van mensen en uitnodigingen op keerpunten in hun leven, zoals het plotselinge verschijnen van een van Roerichs grootste inspiratiebronnen, de Bengaalse dichter Rabindranath Tagore, op het moment dat Nicolas werkte aan de serie doeken ‘Droom van het Oosten’. “Vreemd hoe het lot dromen tot realiteit kan maken,� zei Roerich later over deze ontmoeting.
Alle pijlen in hun leven wezen op dat moment naar India. Tagore bracht de uitnodiging mee naar India te komen. Een paar jaar later zouden de Roerichs aan de voet van de Himalaya beginnen aan een barre tocht van duizenden kilometer over vele van ’s werelds hoogste bergpassen, een van de beroemdste 20e eeuwse expedities uit de wereldgeschiedenis.
Arita Baaijens denkt dat het tweetal Shambhala gevonden heeft. De vraag is alleen: welke – de innerlijke of de uiterlijke?Bart Hommersen
