Citizen Havel

Beschrijving

Speciale import uit Tsjechië: de dvd Citizen Havel (2008). Een aantal kostbare momenten (twee uur in totaal) uit het presidentiële leven van de dichter-dissident van weleer. In Praag bezochten na het uitkomen van de film honderdduizenden de bioscoop voor een kijkje achter de schermen van Burger Havel, in het Engels Citizen Havel geheten. Inmiddels de meest succesvolle documentaire aller tijden in Tsjechië.

Regisseur Pavel Kouteck zocht contact met Havel in diens eerste periode als president en verkreeg uiteindelijk toestemming om Havel naar believen in zijn privé- en werkleven te volgen. Op een voorwaarde: de uiteindelijke film mocht pas vijf jaar na diens aftreden als president in de bioscoop worden vertoond. En dat moment zou onverwacht ver weg in de tijd blijken te liggen. Na zijn eerste presidentschap werd Havel nog twee keer tot president van Tsjechië« gekozen.

Hoe wist regisseur Pavel Kouteck in hemelsnaam wat wel en niet de moeite waard was in die twaalf opnamejaren, luidde een in 2006 aan de regisseur gestelde vraag. ‘Terugvallen op je intuïtie,’ antwoordde Kouteck. En ja, het was inderdaad best lastig geweest, gaf hij volmondig toe, omdat zijn kleine cameraploegje elke maand niet meer dan twee of drie keer naar de presidentiële Burcht ging om te filmen. En elke minuut film kostte nu eenmaal een fortuin.

‘Soms had je pech,’ zei Kouteck. ‘Dan overkwam het ons dat Havel of een van zijn medewerkers ons tussen neus en lippen liet weten dat we eigenlijk een dag te laat waren; dat het zo het reuze jammer was dat we er ‘gisteren’ niet bij waren geweest.’

Is de filmploeg trouwens nog niets speciaal opgevallen tijdens die twaalf opnamejaren? Jawel, zegt Pavel Kouteck. Dat Havel zich altijd gedroeg alsof er helemaal geen camera in zijn buurt was.

Ook de humor van Havel werkt aanstekelijk; zijn vermogen tot zelfrelativering over het geleidelijk ouder wordende lichaam. De totale afwezigheid van enige façade. ‘Er is een probleem met uw broek,’ zegt een assistente van Havel op een gegeven moment, vlak voor een belangrijke toespraak die hij moet gaan houden. Ja, repliceert Havel. ‘En er is niet alleen wat mis met mijn broek, maar ook met mijn das en mijn overhemd en mijn jasje. Misschien is er wel een probleem met mij.’

Havel was een president die de problemen vanuit zijn hart oploste. We zien hem begin jaren negentig de tuin inlopen van de Praagse Burcht, de presidentiële residentie. Een tuin die evenwel in bezit blijkt te zijn genomen door gewone burgers die daar hun aardappels telen. Wat gaat president Havel tegen ze zeggen? De ‘man van het volk’ die ‘het volk’ nu eigenlijk uit de presidentiële tuin zou moeten wegsturen? Maar wegsturen doet hij ze niet. Hij zegt: ‘U kunt voorlopig wel blijven. In dit land duurt het nemen van een beslissing toch al gauw twintig jaar.’

Speciale import. Let op: de tekst op de hoes is Tsjechisch en de ondertiteling is naar keuze Duits of Engels (dus geen Nederlandse ondertiteling). Een vier pagina groot artikel over deze film plaatsten we in Vruchtbare Aarde editie 2-2010. Deze editie is los na te bestellen, klik hier.