TIJD HEEFT GEEN NAAM

Een film over een uitstervende ras: kleine boeren. Tiden har inget namn (Tijd heeft geen naam), 1989. Een film van de weedse regisseur Stefan Jarl. Een poging de kijker iets te laten proeven van het leven van de kleine boeren in de wereld. Een indringend prtret van een Zweeds boeren echtpaar. Een film over "ons" gevoel voor het collectieve geheugen van een land. Een film ook over tijd - over het verschil tussen objectieve kloktijd en de innerlijke beleving van tijd, waarin de tijd soms volledig stil kan vallen. Voor ons gevoel. Een film waarin geen beeld korter duurt dan zeven seconden. Stefan Jarl's antwoord op de Amerikaanse televisiewereld waarin geen enkel beeld langer is dan zeven seconden. Een woordloze film, een bijna woordloze film: er wordt hoegenaamd niets in gezegd. Zestig minuten beeld en klank. "Een droevige en prachtige film - een pleidooi voor een meer samenhangende manier van kijken naar het leven", aldus de Los Angeles Times in een commentaar. "Een film waar ik me zonder voorbehoud aan kon overgeven", aldus de directeur van het Zweeds Cultureel Instituut in Parijs, Carl-Hendrik Svenstedt. "Het patroon van de bewegingen van deze twee mensen, afgestemd op de seizoenen: concreet en zonder zweem van nostalgie. Tegelijkertijd een kijkje in de spiegel van onze samenleving." In de lente van 1989 zou Stefan Jarl's film Tijd heeft geen naam worden vertoond op het filmfestival van Parijs. De Zweedse filmjournalist Mats Nilsson: "Op de dag voor de vertoning nam Jarl me mee de stad in: een tocht langs galeries en winkels. We dwaalden urenlang rond en Jarl kocht boeken over Picasso, Brueghel, Degas en Van Gogh. Als ik niet al had begrepen wat de impressionisten in hun mars hadden, dan wist ik dat nu. Ik werd verliefd op de wijze waarop Degas bijvoorbeeld ballerina’s neerzette. Op een gegeven moment hoorde ik Jarl zeggen dat grote kunst je op een andere manier naar de natuur doet kijken: "De volgende keer dat je in de natuur rondloopt, zeg je misschien tegen jezelf: 'Mijn God, hoe prachtig allemaal. Het leven is het waard geleefd te worden'." Vlak na het uitkomen van Tijd heeft geen naam werd de film op een Japanse filmfestival vertoond. Jarl zelf was aanwezig. Na afloop van de vertoning wurmde Jarl zich de zaal uit - om zich bij de uitgang de weg versperd te zien door een groep Japanners. Tweehonderd mannen, keurig in pak, die allemaal naar hem keken en vervolgens ook nog allemaal begonnen te buigen. Bogen en nog eens bogen. Jarl keek verbouwereerd om zich heen. Enigszins van zijn stuk gebracht. Niemand van de organisatie te zien. Over de traditionele beleefdheid van de Japanner had hij wel gehoord en op zijn beurt begon hij ook te buigen. "En daar stonden we met zijn allen", zegt hij, "buigend en buigend - tweehonderd Japanners en ik. Toen, Godzijdank, zag ik mijn vertaalster aankomen. Ik smeekte haar om me uit te leggen wat er aan de hand was." Het bleek om kleine boeren te gaan die de film hadden gezien. Net als de hoofdpersonen waren ook zij kleine boeren. "Hun woordvoerder wil u namens de groep iets zeggen." "Aha... en wat is het?" "Ze zeggen dat ze nooit eerder een film hebben gezien die hun eigen vrees en toekomstverwachting zo treffend in beeld brengt." "Op dat moment was ik blij even tegen een muur te kunnen leunen. Ik boog en vroeg de vertaalster mijn dankbaarheid uit te drukken. De mannen glimlachten en bogen nog dieper." Eenmaal terug in Zweden liep Jarl een collega van het Zweedse Film Instituut tegen het lijf. "Ah, je laatste film was een flop hè?", zei hij. "Dit keer geen duizenden mensen die er op af kwamen." "Nee, maar ik heb tweehonderd Japanse boeren enigszins kunnen opmonteren", zei Jarl en hij liep weg. Wat hij bedoelde te zeggen was dat kwaliteit een waarde is die niets van doen heeft met de getallen van de Markt. Uit: S. Jarl on quality: Visions in Swedish film - what's become of it? DE INVAL VAN LICHT Een herinnering van de Zweedse journalist/schrijver Mats Nilsson: "Ik herinner me een gesprek dat ik had met Jarl's vaste cameraman had. Hij vertelde me hoe Stefan Jarl hem tijdens de opnamen van een film over de Zweedse verzorgingsstaat meesleepte langs allerlei kunstexposities: 'Veel van wat we zagen had te maken met licht en het omgaan met licht. We keken naar Van Gogh, Rembrandt en Roi Friberg en anderen wier beelden een bijzondere uitdrukkkingskracht hadden. Tegelijkertijd liepen we de stad rond en keken we voor de film uit naar junkies..." Uit: M. Nilsson: Stefan Jarl, Resistant et poete (1991).

In editie 4-2005 besteedde VA volop aandacht aan de Groene films van IDFA 2005, waaronder de Oostenrijkse documentaire We Feed The World en ook de Amerikaanse docu The Real Dirt on Farmer John. Voor aanvullende informatie over deze docu's, klik hier.