Chartres en het raadsel van het labyrint

Chartres en het raadsel van het labyrint

Zwaar en licht tegelijk. Een en al tegenstrijdigheid, de kathedraal. De immense binnenruimte die de bezoeker niet bedrukt maar optilt; de zon achter het zuidelijk roosvenster, terwijl het tegenoverliggende roosvenster straalt met duizend lichten. Een 800 jaar oud labyrint in de vloer; de afgelopen tien, twintig jaar zo vaak gekopieerd, dat het met afstand 's werelds beroemdste labyrint mag worden genoemd. Een persoonlijke wandeling door de gotiek en een kennismaking met de duizenden jaren oude symboliek van het labyrint.

De draad van Ariadne

In 2003 leidde Arthur van Steen, holistisch therapeut in Beneden-Leeuwen, een reis naar Chartres - voor hem een van de grote voorbeelden van een mooie balans tussen het vrouwelijke en het mannelijke. Na afloop van de reis een gesprek over de Graal, de draad van Ariadne en andere krachtige symbolen van vrouwelijke energie; de herwaardering van het vrouwelijke element en de betekenis van de aan Minerva, Isis of Demeter gewijde vrouwelijke plaatsen voor onze tijd; de lichtstraal die op 21 juni de kathedraal binnenvalt en de precieze locatie van het oude krachtcentrum van Chartres. Verder over de tijdversnelling en natuurlijk over het labyrint als weg naar de graal en al die andere symboliek "waar de kathedraal vol mee zit."

De mooiste boeken en websites; doolhoven en labyrinten

Doolhof en labyrint

Hoe komt het dat mensen in een labyrint zo vaak een gevoel van welbehagen, ontspanning en balans ervaren? Het is tenslotte niet meer dan een pad, kronkelend van links naar rechts en weer terug. Geen mens kan erin verdwalen. Er is maar één weg. En wie de weg een aantal malen gelopen heeft, kent alle bochten. En toch is het motief ouder dan de weg naar Rome. In Italië, Spanje en Engeland werden duizenden jaren geleden al labyrintmotieven gegraveerd in steen. Meer weten? Een steuntje in de rug: acht pagina's met tips. Boeken; de beste websites; te bezoeken doolhoven en labyrinten.

Naar een tijdperk van het labyrint

"Ooit leefden we in het tijdperk van het labyrint. Tegenwoordig leven we in het tijdperk van het doolhof," aldus de Oostenrijkse bioloog, fotograaf en labyrintenkenner Gernot Candolini. Inmiddels beleven we - naar zijn mening - de vooravond van een nieuw tijdperk van het labyrint. "Het doolhof is altijd het symbool van juist en niet-juist geweest: de belangrijkste vraag die onze westerse cultuur zich de afgelopen 500 jaar heeft gesteld. Kijk naar onze scholen, waar nog steeds de fouten van leerlingen geteld worden om erachter te komen of deze al of niet begaafd zijn. Het labyrint biedt een heel andere uitdaging. Het labyrint legt niet de nadruk op goed of fout, maar zegt: loop of sta stil."
Lees hier de redactionele inleiding tot de Chartres editie

Zeven vragen aan de Oostenrijkse bioloog, fotograaf en labyrintenkenner Gernot Candolini.

Het labyrint is een kronkelige weg naar het midden. Hoe komt het toch dat zoveel mensen zich daartoe aangetrokken voelen?
Candolini: "Dat vind ik nog altijd verbazingwekkend. Na tien jaar werken met het labyrint blijf ik versteld staan van de effecten van het lopen van een labyrint. Ik denk dat de menselijke levensweg in belangrijke opzichten lijkt op de kronkelingen van het labyrint.
"We houden van het labyrint omdat het bevestigt wat we al weten, omdat we uitgebeeld zien wat we voelen. Geen pad van enige betekenis in ons leven verloopt in een rechte lijn. Ook al vertelt het leven ons het tegenovergestelde."

Labyrinten en kinderen

"Als je het labyrint ziet als verbeelding van de wereld en van het leven, van de levensweg, dan is in feite elk sprookje, elk verhaal of boek waarin je na lange omwegen uiteindelijk bij een verrassend einde komt een labyrint." Aandacht voor het rijk geïllustreerde boek Labyrinten van Marion en Werner Kastenmacher. Een labyrintenboek dat kindertherapeute Clarisse Mirandolle uit Zeist inspireerde bij de behandeling van kinderen met problemen. Het labyrint als een symbool voor onze weg door het leven en voor het zoeken naar datgene wat het middelpunt van ons leven uitmaakt.

Column Amalia Barcas

Interview Jeff Saward

Het Mizmaze turflabyrint

"De populariteit van doolhoven komt vermoedelijk door de sensatie van het verdwalen in een veilige en besloten omgeving. Het kost tijd om het midden te vinden, en misschien haal je het wel nooit, maar je weet dat je er altijd weer veilig uit zult komen."

Weet de Britse historicus Jeff Saward, een van 's werelds grootste labyrintenexperts, zich het moment te herinneren dat hij voor het eerst in de ban raakte van een labyrint? "Nou en of! Mijn belangstelling werd gewekt in het Mizmaze turflabyrint in Winchester. Een toevallig bezoekje tijdens een middagwandeling. Tot die dag kende ik alleen de doolhoven uit mijn jeugd. Maar hier was slechts één pad en geen enkele mogelijkheid om te kiezen. Bij het labyrint weet je zeker dat je bij het midden zult uitkomen, alleen niet hoeveel kronkels en bochten je op je weg tegen zult komen. Doolhoven vereisen behendigheid, gezond verstand en geluk - labyrinten vooral vertrouwen en geloof."

Interview Henk Coppens

Gevoel van thuiskomen

Lange tijd begon loopbaanbegeleider Henk Coppens de dag met het lopen van het door hem zelf geschilderde labyrint op de Amsterdamse Noordermarkt. Jarenlang liep hij het labyrint ook met cliënten. Ook liep hij het Noordermarkt-labyrint bij volle maan, met iedereen die aan wilde haken. En af en toe leidde hij reizen naar Chartres. Een liefde die maar niet over wilde gaan. "De allereerste keer dat ik het labyrint van Chartres liep, was een ongelooflijk gevoel van thuiskomen. Zo'n bijzondere ervaring om 's morgens in alle vroegte die nauwelijks verlichte kathedraal binnen te stappen. Na die eerste keer is het labyrint voor mij een plek gebleven waar ik heel graag vertoef. Elke keer weer ervaar ik een enorme vredigheid."

Interview Jeroen Lutters

Stilte, licht en mystiek

Plekken als het Armandomuseum en de kathedraal van Chartres geven hem inspiratie. "Het is de benzine waarop ik loop - het plezier in het leven, daar wil ik voor uit mijn bed komen. En dat wil ik ook aan studenten meegeven. Het heeft alles met bezieling te maken. Ik wil iets raken in studenten, iets in werking stellen, waardoor ze zelf contact krijgen met hun eigen inspiratie." Cultuurhistoricus Jeroen Lutters over zijn pogingen studenten te bezielen. De grote uitdaging tijdens een bezoek aan Chartres is voor hem altijd weer een door de steen heen proberen te breken. "Toegang proberen te krijgen tot de oorspronkelijke impuls, die ooit gemaakt heeft dat de kathedraal daar staat: de filosofie van stilte, licht en mystiek van de School van Chartres. Een groep geestverwante mensen die in de negende en tiende eeuw een denktraditie ontwikkelden gericht op menswording."

Jeroen Lutters is sinds 2001 werkzaam aan de Hogeschool Utrecht. Sinds 1991 betrokken bij het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts (voorheen Vrije Hogeschool); eerst als docent kunst- en cultuurgeschiedenis, vanaf 2005 als bestuursvoorzitter, en vanaf februari 2010 als rector. Het interview vond plaats in 2003.

Wil Uitgeest over de roosvensters van Chartres

Spel van licht

Chartres is een van de weinige plekken waar in de 21e eeuw nog iets beleefd kan worden van het aloude spel van licht dat de gotische bouwmeesters destijds tot in perfectie beheersten. "Achter oude gebrandschilderde ramen verzinkt alles wat op aarde van waarde is," aldus kunstenares Wil Uitgeest. Ze aarzelt of ze over een keerpunt in haar leven wil spreken, maar de ervaring komt er wel heel dicht bij. Terugkijkend is de lenteweek die ze uittrok om de glas-in-loodramen van de kathedraal van Chartres te bekijken een van de betekenisvolste weken uit haar leven geweest. Een persoonlijk verslag van haar impressies van de drie roosvensters.