Om de wereld in 50 concerten

10,00

In 2013 reist het Koninklijk Concertgebouworkest de hele wereld rond om het 125 jarig bestaan van het orkest te vieren. Documentairemaker Heddy Honigmann reist met het Concertgebouworkest mee en laat zien hoe passie voor muziek de harten van mensen in andere culturen verovert.

1 op voorraad

Beschrijving

Het begin van de film laat heel geduldig zien hoe de musici ieder voor zich een radartje vormen in het grotere geheel van het orkest. Er wordt gewacht, gepakt, ingecheckt op het vliegveld; er wordt gevlogen, gearriveerd. Heddy Honigmann neemt haar tijd. In een interview met De Filmkrant zegt ze daarover: “Vanaf het begin weet je als kijker dat je meegaat in wat ik voor de grap een vliegmovie heb genoemd. Je gaat als kijker met het orkest mee op reis.”

Ook de bijbehorende vermoeidheid laat de film zien, en iets van de eenzaamheid onderweg. Ze brengt de orkestleden dichterbij in de registratie van kleine momenten. Een Duitse dwarsfluitist die zijn kleine zoontje telefonisch feliciteert met zijn verjaardag vanuit een hotelkamer in Buenos Aires. Een muzikaal echtpaar dat een bevriende winkelierster van bonbons trakteert op een privéoptreden in de winkel. Een taxichauffeur die leeft voor de klassieke muziek. Een straatoptreden in het Zuid-Afrikaanse Soweto waarbij klassiek getraind en streetwise elkaar vinden. Het geeft een gezicht aan de individuen die samen het beroemde orkest vormen.

Prachtig is het antwoord van Heddy Honigmann op de vraag van De Filmkrant hoe ze in dat grote Concertgebouworkest de hoofdpersonages heeft geselecteerd. Ze zegt dat ze de uiteindelijke keuze heeft gemaakt door orkestleden steeds dezelfde vraag te stellen: ‘Wat voor muziekstuk neem je mee naar het spreekwoordelijke onbewoonde eiland?’

De Duitse dwarsfluitist zegt dan geen muziekstuk mee te nemen, maar een muziekinstrument. Behalve op klassieke muziek blijkt hij ook gek op volksmuziek te zijn. Aan de Amsterdamse grachten vindt hij zelfs zo mooi dat hij erom kon huilen. Ook de Britse bassist Dominic Seldis blijkt een fantastische verteller te zijn. Honigmann. “Zijn antwoord op mijn vraag is zo mooi. Het antwoord duurt wel twintig minuten, waarbij je je geen seconde verveelt. Ik had het in zijn geheel in de film gedaan als dat had gekund. Die man houdt zo van muziek! En om liefde voor muziek draait de film.”

Nog mooier is het antwoord van Honigmann op de vraag hoe zij de toeschouwers in haar film heeft gekozen. Ze zegt: “Als je eens zou weten hoe ik die taxichauffeur in Buenos Aires heb gevonden… Ik heb hem bedacht! Dat is iets wat ik vaak doe: ik verzin een personage voordat hij bestaat. Een verschrikking voor mijn research-assistent die zulke bedachte mensen vervolgens moeten zien te vinden. Tijdens mijn research in Parijs voor de film Het ondergronds orkest hoorde ik eens iemand in de metrogangen cellosuites van Bach spelen. Die man heb ik later in mijn script verwerkt, omdat ik er zeker van was dat ik iemand zou kunnen vinden die op hem leek. En ja hoor, op een dag zag ik de cellist van het Orquestre Metropolitaine spelen, die een van de belangrijke personages zou worden in de uiteindelijke film. Sommige personages bedenk ik dus en vervolgens vind ik ze. En de werkelijkheid brengt je altijd iets nog mooiers dan je zelf bedacht had.”

Hoe komt het dat de mensen in haar films zo bereid zijn hun meest intieme herinneringen en gevoelens te delen? Heddy Honigmann: “Het lijkt misschien ingewikkeld wat ik doe, maar het is eenvoudig: oprecht nieuwsgierig naar iemand zijn, eerlijk zijn, aandachtig luisteren, geduld hebben. En mensen durven onderbreken. Ik onderbreek mensen om ze te helpen de kant van hun verhaal op te gaan die ze zelf op willen gaan — dus niet alle zijpaden op. Ik leid ze terug van de dingetjes die ertussen kwamen. Je vertelt een verhaal namelijk niet rechtlijnig.”

Het prachtige interview van Janna Reinsma in De Filmkrant eindigt met de volgende vraag:

Is er in de filmwereld soms te weinig sprake van tederheid en de andere dingen die je noemt: aandachtig kijken en luisteren, de tijd nemen?

“Ja, dat denk ik soms. Maar er zijn er zeker genoeg die een tedere blik hebben. Zelf leerde ik een van de grootste filmlessen in tederheid van Chantal Akermans in haar film Jeanne Dielman, 23 Quai du Commerce, 1080 Bruxelles. In een van de eerste scenes maakt het hoofdpersonage gehakt klaar, ze mengt het vlees met de andere ingrediënten en kneedt heel lang, geduldig, geroutineerd. Haar gezichtsuitdrukking is blanco. Het kan niet anders dan lang duren. Anders zal wat volgt, niet werken. Want dan hoort ze een deur, die opengaat. En wat zie je? Het enige wat je ziet is een kleine glimlach. Haar zoon is thuisgekomen.”

De slotscène van Om de wereld noemt Honigmann de apotheose van de film. “Je ziet de Russische Sergei, met zijn tragische familiegeschiedenis waarin muziek een belangrijke rol speelde, tot tranen toe luisteren naar een uitvoering van zijn geliefde Mahler. De muziek wordt zo mooi uitgevoerd dat publiek en orkest gewoon één worden. Net zoals publiek en musici één worden in mijn film Het ondergronds orkest bij het metroconcert van Try a Little Tenderness. Het werd zo’n mooi concert dat het klappen haast niet ophield. En dat is waar mijn film eigenlijk over gaat, over de liefde van musici en luisteraars voor de muziek, over hoe het grote plezier, de grote inzet en de kundigheid van de musici samenvalt met de waardering van het publiek. Het een bestaat niet zonder het ander. Zonder goede luisteraars zou het Concertgebouworkest sterven.”

Extra informatie

Gewicht 1 g
Regisseur

Heddy Honigmann

Jaar

2015

Taal gesproken

Nederlands-Engels-Spaans

Ondertiteling

Nederlands en Engels

Filmduur

94 minuten