Dansen met gehoornde dames

Beschrijving

Dansen met Gehoornde Dames is een verhaal over lef en eigenzinnigheid — over nieuwe wegen zoeken en oude kennis vinden. Over observeren van en samenwerken met de natuur. Maar vooral een verhaal over vinden dat het anders moet en er net zolang in blijven geloven tot het ‘anders’ is.

Irene en Jan Dirk van der Voort uit Lunteren namen tien jaar geleden voor hun boerenbedrijf een besluit dat hun leven drastisch zou veranderen. Ze stopten met het toedienen van antibiotica bij hun dieren. Ze gingen op zoek naar de oorzaak van ziekten in plaats van de koeien preventief antibiotica toe te dienen. Over deze verandering gaat de documentaire Dansen met gehoornde dames.

Vraag van omroep Max (waar Irene en Jan Dirk van der Voort en filmmaker Onno Gerritse in 2014 te gast waren om te praten over hun film): Waar kwam het idee van de film vandaan? Onno Gerritse vertelt dat zijn zoontje bevriend raakte met het zoontje van de familie Van der Voort. Zo simpel kan het gaan: ‘Hij speelde vaak op de boerderij en dan ging ik hem daar weer ophalen en ik had al snel zoiets van: Dit is wel een heel bijzonder bedrijf, waar naar echte oplossingen wordt gezocht. Mooi en inspirerend.’

In de film vertelt Jan Dirk hoe het is gekomen, hoe hij de stap heeft gezet van een melkveehouderij die standaard terugviel op antibioticagebruik tot een bedrijf dat het zonder antibiotica deed. Een van de slechts vijftien in Nederland. ‘Mijn hele leven als boer heb ik antibiotica gebruikt. Van onze veestapel moest elk jaar 25% behandeld worden. En toch zag ik veel te weinig resultaat. Die koeien kregen niet voor niets antibiotica, ze waren gewoon niet in balans.’

De manier waarop Jan Dirk naar koeien kijkt, is compleet veranderd sinds hij met de antibiotica is gestopt, zegt hij, waarna vader in de documentaire vertelt dat hijzelf de stap van zijn zoon nooit had durven zetten. ‘Het is toch een sprong in het duister.’ De zoon zelf ziet dat anders: ‘Je moet over je angsten heen durven stappen, je angst wegslikken en durven vertrouwen dat het goed komt.’

Nog moeilijker wellicht was de beslissing af te zien van vaccinaties tegen virusproblemen. Irene van der Voort legt het gigantische dilemma in de film uit. Ieder jaar opnieuw dreigde een derde tot de helft van de kersverse kalfjes dood te gaan. De druk is dan gigantisch. Irene: ‘De veearts zei: Vaccineer, dat doet iedereen, dan ben je van alle problemen af, waarom doe je dat niet?’

Jan Dirk: ‘Maar de problemen van de kalfjes hebben een oorzaak. Vaccineren van de kalveren is symptoombestrijding. Na de geboorte zie je een kalfje met een uur drinken, leven, rennen en gezond zijn. Als dat niet gebeurt, kun je gaan enten. Wij zeiden: ‘We doen dat niet. Die kalversterfte heeft een oorzaak.’ De Van der Voorts gingen vervolgens hun weg. Een weg met vallen en opstaan, die hun veel geld heeft gekost; een weg waarop ze zelf onderweg, zoals ze het beschrijven, bijna omvielen.

Nu de weg is gelopen, vallen de puzzelstukjes op hun plek. Jan Dirk: ‘Al die tijd hebben de koeien signalen afgegeven: ‘Je bent verkeerd met ons bezig.’ Alleen, als boer wil je daar gewoon niet aan. Je hele bedrijfsvoering moet veranderen wil je het zonder antibiotica redden. Antibiotica maken de melk goedkoper.’

Aan het begin van de film zien we Jan Dirk op zijn land staan bij een koeienvla. ‘Vijf jaar geleden rook deze vla nog zoals een vla op de meeste andere plekken ruikt. Nu is die onaangename geur weg en gelijk zie je de ontstekingen wegblijven. Wij hebben steviger koeien gekregen. Koeien die meer in balans zijn. De mest is de spiegel van een koe. Zo’n koeienvla spiegelt de vertering. We hebben onze koeien zien veranderen tot blije koeien en tegelijkertijd hebben we een heel andere kwaliteit melk gekregen.’

‘Uiteindelijk gaat het verhaal van Jan Dirk en Irene van der Voort over veel meer dan alleen het zoeken naar een alternatief voor antibioticagebruik en vaccinaties op een melkveebedrijf,’ licht filmmaker Onno Gerritse toe. ‘Het gaat over verandering, over transitie. Hoe je dingen in beweging zet, waar je voor gaat staan. Hoe vind je oplossingen, hoe zet je door? Waar haal je het vertrouwen vandaan om het op een andere manier te doen dan elders gebeurt? Allemaal kunnen we in het leven doorgaan op een manier zoals we het altijd hebben gedaan, maar we kunnen ook het roer omgooien. En dat hebben Irene en Jan Dirk van der Voort dus gedaan. Hun weg vond ik heel sterk en inspirerend.’

Vier jaar lang filmde Gerritse de ontwikkelingen op de boerderij. Een filmproject zonder budget. Omroepen en fondsen bleken niet in het verhaal geïnteresseerd. Maar uiteindelijk is de film er gekomen. In 2013 ging Dansen met gehoornde dames in première op het Food Film Festival 2013. Daar eindigde de film in de top drie van de publieksfavorieten. Later dat jaar eindigde de film in de top 10 van Nederlands derde filmfestival Film by the Sea — nota bene als enige documentaire tussen de grote speelfilms.

Maar de grootste opsteker voor de makers was toch wel de uitnodiging om de film te komen vertonen op het ministerie van Economische zaken. Het hele antibioticamanagementteam was aanwezig. Onno Gerritse vertelt kritische vragen te hebben verwacht van de aanwezige dierenartsen en wetenschappers, maar ook dit gezelschap van experts was zeer lovend over de film en het verhaal. ‘Ze toonden zich verrast en belegden vervolgens een vergadering rond de vraag hoe een en ander in beleid zou kunnen worden omgezet.’